Truskawka kaszubska / kaszëbskô malëna
Nigdzie tak się nie udają truskawki, jak w województwie pomorskim, a ściśle – na Kaszubach. Dojrzewająca na słonecznych stokach wzgórz morenowych, w otoczeniu jezior i lasów sosnowych, muskana wiatrem od morza – truskawka kaszubska/ kaszëbskô malëna jest bardziej aromatyczna, niż owoce innych odmian i z innych regionów. W pierwszej chwili wygląda dość niepozornie: niewielka, o średnicy ok. 18 mm, o zmiennym kształcie – od stożkowo-kulistego do stożkowego, zachwyca jednak barwą: jej skórka jest jasnoczerwona, z połyskiem, dość wyrównana. Jej soczysty i jędrny miąższ przybiera kolor od jasnoróżowego do ciemnoczerwonego, zależnie od odmiany (pod wspólną nazwą, sprzedawane są bowiem trzy odmiany: Elsanta, Honeoye oraz Senga Sengana). Jednak tym, co nie pozwala jej pomylić z żadną inną truskawką, jest intensywny zapach i smak słodki, aromatyczny, zharmonizowany, przypominający leśną poziomkę. Truskawka kaszubska/ kaszëbskô malëna zawiera bowiem więcej cukrów, niż inne odmiany, dzięki czemu nie tylko jest chętnie jedzona prosto z krzaczka, ale też idealnie nadaje się na przetwory – dżemy, konfitury, soki.
Na wybitne właściwości truskawki kaszubskiej/ kaszëbskô malëny niewątpliwie wpływają klimat oraz gleby Pojezierza Kaszubskiego. Klimat jest nieco surowszy od klimatu otaczających go krain: występują duże wahania temperatur w ciągu roku, opady są nieco powyżej średniej krajowej, wiatry wieją z zachodu. Występuje jeden z najkrótszych w kraju okresów wegetacji, waha się od 180 do 200 dni. Ten surowy klimat wpływa jednak korzystnie na proces rozwoju i dojrzewania truskawek (swoisty „szok” sprawia, że owoce są słodsze i bardziej aromatyczne). Podobnie jak niskiej klasy ziemie – pod truskawkowe plantacje wybiera się gleby IV, V i VI, a więc o najmniejszej żyzności, za to obfitujące w polodowcowe jeziora, które stanowią wodną rezerwę w razie słabych opadów – truskawki potrzebują bowiem obfitego nawadniania. Ważna jest także rzeźba terenu: większość truskawki kaszubskiej jest uprawiana na stokach, krzaczki są więc wystawione na operowanie promieni słonecznych, co gwarantuje dojrzewanie owoców i wytwarzanie się cukru w owocach.
Istotny jest także sposób uprawy truskawek. Wszelkie zabiegi wykonywane są zgodnie z zasadami dobrej praktyki rolniczej – zatem oszczędne w chemię, oparte przede wszystkim na naturalnych składnikach (obornik stanowi główny nawóz). Naturalne materiały są także wykorzystywane w procesie ściółkowania i osłaniania sadzonek przed przymrozkami (rolnicy sięgają głównie po słomę), co ma wpływ na wysoką jakość plonów. Ze szczególną pieczołowitością plantatorzy przystępują do zbioru truskawki: wszystkie owoce muszą być zbierane ręcznie. Do sprzedaży trafiają też wyłącznie egzemplarze wykształcone, zdrowe, świeże, jędrne, całe, nieuszkodzone, niepogniecione, niezawilgocone, czyste, bez pleśni i pozostałości środków ochrony roślin. Z krzaków zrywane są wyłącznie owoce dojrzałe – zbiór przebiega od początku czerwca do końca lipca.
Truskawka jest na Kaszubach owocem „młodym”, zawitała bowiem na Pomorze na początku XX wieku, wraz z pewnym młodym nauczycielem, który przyjechał na Kaszuby (a dokładnie: do szkoły, która stała kiedyś w połowie drogi między wsiami Długi Kierz i Szklana) z głębi Niemiec. Przywiózł ze sobą kilka sadzonek, na własny użytek. Jednak pod koniec 1918 roku wrócił do domu, a krzaczkami truskawek zainteresowała się mieszkanka pobliskiej wsi, Helena Gruchałowa. We własnym ogródku dochowała się znacznego plonu i za swoje owoce otrzymała w 1926 roku nagrodę ogrodniczą. Od czasów tych pierwszych sadzonek, teren upraw zwiększał się z roku na rok, przynosząc mieszkańcom coraz znaczniejsze dochody. Od ponad czterdziestu lat w pierwszą niedzielę lipca, z okazji truskawkowych żniw, na Złotej Górze nieopodal Brodnicy Górnej gospodarze powiatu kartuskiego organizują wielki festyn ludowy, zwany „truskawkobraniem”. Rokrocznie w zabawie bierze udział 30-40 tysięcy osób, które w ciągu tego jednego dnia są w stanie kupić nawet dwie tony owoców. Truskawka kaszubska / kaszëbskô malëna od dnia 28 listopada 2009 r. wpisana jest do unijnego rejestru jako Chronione Oznaczenie Geograficzne. Oznaczeniem tym mogą się legitymować owoce wyprodukowane na obszarze powiatu kartuskiego, kościerskiego, bytowskiego oraz gminy Przywidz, Wejherowo, Luzino, Szemud, Linia, Łęczyce oraz Cewice, czyli, ogólnie rzecz ujmując na terenie Pojezierza Kaszubskiego lub historycznych Kaszub.
Region: pomorskie
