Suska sechlońska
Suska sechlońska to podsuszona i podwędzona śliwka (drylowana lub z pestką). W miejscowej gwarze „suska” znaczy tyle co suszona, a „sechlońska” pochodzi od nazwy miejscowości Sechna, leżącej w gminie Laskowa, w Małopolsce, z której wywodzi się tradycja suszenia śliwek. Wielkość suski uzależniona jest od wielkości owoców wykorzystanej odmiany śliwek i waha się od 1,5 cm do 4,5 cm – w jednym kilogramie może znajdować się od 44 do 99 sztuk. Kształt jej z kolei zależy od odmiany owoców przeznaczonych do suszenia i może być od kulisto-spłaszczonego do podłużnego. Suska sechlońska ma elastyczny, mięsisty miąższ i pomarszczoną, lepką skórkę w kolorze od ciemnogranatowego do czarnego. W smaku jest lekko słodka z dymnym posmakiem i aromatem wędzenia. To właśnie dym nadaje tym owocom niepowtarzalny kolor, aromat i smak. Do suszenia wykorzystywane są odmiany śliwy domowej typowej, tzw. Węgierki i jej pochodnych: Promis, Tolar, Nektawit, a także Valjevka i Stanley, które łatwo poddają się wędzeniu. Owoce tych odmian odznaczają się dużą zawartością cukru oraz małą wody. Zbiera się je w okresie, gdy już osiągną dojrzałość zbiorczą, a jeszcze nie wejdą w fazę dojrzałości konsumpcyjnej.
Owoce poddawane są następnie starannej selekcji, aby wyeliminować egzemplarze uszkodzone, ze śladami gnicia czy pleśni, nadgryzione przez ptaki lub owady. Te wyselekcjonowane egzemplarze układane są na tzw. laskach, czyli rusztach skonstruowanych z długich wąskich deseczek. Ważne, aby do każdej śliwki był dostęp powietrza. Z tego powodu warstwa śliwek nie powinna przekraczać 20 cm.
Śliwki suszy się i podwędza gorącym dymem w temperaturze od 45 do 60°C w specjalnie do tego zbudowanych, charakterystycznych dla regionu suszarniach. Wykorzystuje się drewno buku, grabu, brzozy oraz drzew owocowych np. śliwy, nie można natomiast używać drewna żywicznego. Pierwszy etap podsuszania i podwędzania trwa 3 dni – po tym czasie producent sprawdza stan owoców najbliżej źródła ciepła, czyli w dolnej warstwie rusztu. Jeśli suski są już gotowe, zamienia się górną warstwę owoców z dolną i powtarza cały proces, który w sumie trwa od 4 do 6 dni.
Suszenie śliw w okolicach Sechny ma wielowiekową tradycję. Według zachowanych dokumentów, w XVIII wieku w tej właśnie wsi oraz w położonym na jej terenie majątku Klarysek rosło bardzo wiele drzew owocowych. Wiadomo też, że w 1738 r. przy jednej z zagród w Żmiącej rozciągał się sad złożony z 310 śliw. Śliwki jedzono nie tylko jesienią, ale również zimą – kiszone, suszone, oraz w postaci powideł, które – co wiadomo z zachowanych źródeł – były lokalnym przysmakiem już w XVII wieku. Zgodnie z zachowaną legendą, na pomysł suszenia śliwek wpadł pewien bezimienny proboszcz, który kazał swoim parafianom, w ramach zadośćuczynienia za grzechy, sadzić drzewa owocowe. A że czereśnie czy grusze rosły na tych ziemiach słabo, radził, by sadzić śliwy. Wierni, owszem, chętnie spełniali pokutę, gdy jednak owoce na drzewach dojrzewały, zaczęli pędzić z nich śliwowicę. To oczywiście wcale się nie podobało pobożnemu księdzu, zatem nakazał on suszenie owoców dymem – tak przetworzone nie dały się przerobić na alkohol. Dziś, w okolicach Sechny znajduje się 677 działających suszarni, śliwki stanowią też 23% wszystkich rosnących tu drzew owocowych. Mieszkańcy regionu, chcąc podkreślić znaczenie suski sechlońsiej dla lokalnej społeczności, od 2001 r. w miejscowości Dobrociesz organizują Święto Suszonej Śliwki, podczas którego można skosztować największego przysmaku lokalnej kuchni – wigilijnych pierogów z suską. Innym przejawem renomy tego niezwykłego produktu jest powstanie tzw. Szlaku Suszonej Śliwki, który wyznacza wszystkie gospodarstwa, w których wytwarzana jest suska sechlońska.
Suska sechlońska jako produkt ze znakiem Chronione Oznaczenie Geograficzne została zarejestrowana w Komisji Europejskiej 9 października 2010 r. Obszar geograficzny, na którym jest ona wytwarzana obejmuje 239,55 km² i położony jest w województwie małopolskim w granicach administracyjnych czterech gmin: Laskowa, Iwkowa, Łososina Dolna i Żegocina.
Region: małopolskie
