Krupnioki śląskie
Krupnioki śląskie to wędlina podrobowa, parzona, w osłonce naturalnej, o średnicy batonów 30–40 mm, długości 15–25 cm, i masie jednostkowej batonu 200–300 g. Na pierwszy rzut oka krupnioki śląskie przywodzą na myśl kaszankę. Choć podobnie jak ona, krupnioki są szarymi (niekiedy brunatnymi lub ciemnobrązowymi), okrągłymi w przekroju odkręcanymi batonami, nie należy dać się zwieść pierwszemu wrażeniu. Krupnioki śląskie różnią się od kaszanki oraz innych podobnych produktów zawartością składników pochodzenia zwierzęcego, która wynosi w nich aż 85% (w innych produktach tej kategorii udział ten wynosi 75–80%). Pozostałe 15% składu krupnioków stanowi kasza gryczana i/lub jęczmienna, podczas gdy w innych wyrobach udział ten kształtuje się na poziomie 20–25%. Krupnioki śląskie wyróżniają się także wśród innych produktów należących do tej samej kategorii dużą kalorycznością, wyrazistym smakiem i zapachem oraz kruchą strukturą. Smak i zapach krupnioków jest właściwy dla użytych składników, lekko słony, z wyraźnie wyczuwalnymi dodatkami i przyprawami (cebula, sól, pieprz, majeranek, ziele angielskie, nieobowiązkowo czosnek i pieprz ziołowy). O wyjątkowości krupnioków śląskich, poza użytymi w odpowiednich proporcjach surowcami, decyduje przekazywana z pokolenia na pokolenie wiedza wytwórców i ich doświadczenie.
Krupnioki śląskie ściśle wiążą się z historią Śląska. Warto wspomnieć, że najstarsze zapisy dotyczące krupnioków śląskich pochodzą z końca XVIII w. Upowszechnienie krupnioków na stołach śląskich nastąpiło w latach 30. XIX w. Miało to związek z dynamicznym wzrostem pogłowia zwierząt domowych, w tym świń, na Śląsku. Ze względu na swoją kaloryczność, w XIX w. krupnioki stały się jedną z podstawowych potraw w diecie górników, a ich popularność rosła wraz z rozwojem górnictwa na terenach Śląska. Wyrób krupnioków śląskich nierozerwalnie związany był ze świniobiciem. Zgodnie z tradycją, po zakończeniu świniobicia, wytwarzano znaczne ilości krupnioków, które stanowiły swojego rodzaju podarek dla rodziny i sąsiadów. Obdarowując sąsiadów i bliskich krupniokami, chciano w ten sposób odwdzięczyć się za pomoc przy wykarmieniu trzody. W wieku XIX, czyli w czasach, w których nie można było pozwolić sobie na marnowanie żywności, powszechne stało się wykorzystywanie głowizny świń w produkcji krupnioków śląskich. Co ciekawe, była to spora zmiana podejścia w porównaniu do czasów średniowiecza czy początków czasów nowożytnych, kiedy to głowizna była wyrzucana. Krupnioki śląskie są potrawą, która wielu osobom kojarzy się ze Śląskiem. Do dzisiaj tradycja spożywania krupnioków jest pielęgnowana podczas różnego rodzaju pikników, festynów czy jarmarków, np. podczas organizowanego, w katowickiej dzielnicy Nikiszowiec, Święta krupnioka.
W dniu 21 czerwca 2016 r. opublikowane zostało rozporządzenie rejestrujące w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych nazwę Krupnioki śląskie ChOG. Obszar geograficzny wytwarzania krupnioków śląskich obejmuje teren województw śląskiego i opolskiego oraz gminę Dziadowa Kłoda (powiat oleśnicki, województwo dolnośląskie).
Region: dolnośląskie, opolskie, śląskie
