Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG)
Jest to europejski znak przyznawany produktom regionalnym wyjątkowej jakości, o nazwie nawiązującej do miejsca w którym jest wytwarzany i podkreślającej ich związek z tym miejscem.
Oznaczenie ChOG mówi nam także, że chociaż jeden z etapów powstawania produktu musi przebiegać na obszarze, do którego odnosi się jego nazwa.
O znak ChOG mogą ubiegać się produkty rolne przeznaczone do spożycia przez ludzi (płody ziemi, produkty pochodzące z hodowli, rybołówstwa oraz produkty pierwszego przetworzenia, które pozostają w bezpośrednim związku z tymi produktami) lub środki spożywcze (m. in. piwo, chleb, ciasto, ciastka, wyroby cukiernicze, inne wyroby piekarnicze, makarony, korek i bawełna).
Do tej pory oznaczeniem ChOG wyróżniono w Polsce 24 produkty.
Aktualny wykaz producentów można znaleźć na stronach Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
Polskie produkty z oznaczeniem ChOG :
Andruty kaliskie
Co to takiego? To cieniutkie wafle w kształcie krążków o średnicy 15-17 cm, chrupiące i o delikatnej słodyczy, apetycznie połyskujące i bardzo cienkie: ich grubość waha się od 0,8 do 1,5 mm. Ten przysmak wyrabia się w Kaliszu, według niezmienionej od wieków receptury, w skład której wchodzą tylko cztery składniki: woda, cukier, mąka pszenna i olej rzepakowy. Andruty wypieka się w andruciarkach zwanych żelazkami, rozgrzanych do 180-220°C. Jest to całkowicie ręczna i dość mozolna robota – jednorazowo w nowoczesnym żelazku można upiec zaledwie cztery krążki, więc trzeba się naprawdę napracować, żeby wyprodukować tysiąc andrutów.
Cebularz lubelski jest okrągłym placuszkiem wykonanym z pszennego ciasta wyborowego. Na jego powierzchni znajduje się warstwa farszu z pokrojonej w kostkę cebuli wymieszanej z makiem, solą i olejem roślinnym. Brzeg placka tworzy wieniec zrumienionego ciasta o szerokości od pół do półtora centymetra. Cały cebularz może mieć średnicę od 5 do 25 cm.
Chleb prądnicki jest tradycyjnym ciemnym chlebem, wypiekanym na zakwasie żytnim. To, co odróżnia go na pierwszy rzut oka od innych chlebów, to pokaźny rozmiar. Powstaje w dwóch gramaturach, ale nawet w wersji mniejszej waży ok. 4,5 kg i ma do 65 cm długości oraz 35 cm szerokości przy wysokości do 15 cm. Natomiast w wersji większej jego masa to 14 kg, jest też długi na metr i szeroki na pół metra. Chleb-gigant wypiekany jest na specjalne zamówienie i serwowany podczas dużych imprez, ślubów, oficjalnych uroczystości. Można trafić też czasem na chleb prądnicki okrągły, o średnicy pół metra i wadze 4,5 kg.
Pod nazwą czosnek galicyjski może być sprzedawany wyłącznie produkt w postaci świeżych główek czosnku pospolitego (Allium sativum L.) odmian „Harnaś” i „Arkus”. Wysoka jakość i specyficzne cechy czosnku galicyjskiego związane są z warunkami glebowo-klimatycznymi obszaru, na którym jest wytwarzany oraz umiejętnościami lokalnych producentów. Dzięki kombinacji tych czynników otrzymuje się czosnek o szczególnych właściwościach fizyko-chemicznych i organoleptycznych, które odróżniają go od innych produktów.
Fasola korczyńska – czyli Piękny Jaś Karłowy biczykowy (Phaseolus coccineus) – jest najpopularniejszą odmianą fasoli, uprawianą na Ponidziu, w okolicach Nowego Korczyna (tego samego, w którym król Władysław Jagiełło przyjął w 1409 roku posłów krzyżackich). Ziarna tej fasoli są wyjątkowo duże: w stu gramach jest maksymalnie 90 sztuk. Mają one kształt nerkowaty o bocznych spłaszczeniach i okrywa je bardzo cienka biała skórka.
Jabłka Grójeckie
Termin „jabłka grójeckie” odnosi się do 27 odmian (i ich pochodnych) wywodzących się z tzw. regionu grójeckiego. Jednak pod tą nazwą mogą być sprzedawane wyłącznie jabłka klasy extra i klasy I oraz owoce spełniające minimalne wymagania dotyczące wybarwienia, wielkości i jędrności miąższu – przy czym wartość tych parametrów dla każdej odmiany ustalona jest osobno. Wszystkie jabłka grójeckie charakteryzuje specyficzna kwasowość, średnio wyższa o 5% niż u jabłek tej samej odmiany, pochodzących z innych regionów. Inna wyróżniająca cecha tych owoców, to bardzo mocny rumieniec, wynikający z wyższej – również średnio o 5% – zawartości barwników pod skórką (głównie antocyjanów i karotenoidów).
Jabłka Łąckie
Określenie „jabłka łąckie” jest zarezerwowane dla grupy określonych odmian z terenu Kotliny Łąckiej. Owoce te charakteryzują się dość wysoką kwasowością, tzw. „górską zieloną nutką”, wyjątkową soczystością i aromatem, a także wysoką jędrnością miąższu oraz rumieńcem większym i wyraźniejszym niż jabłka danego gatunku pochodzące z innych miejsc. W dodatku, jak mawiają sadownicy, „nie rdzewieją” – czyli obrane nie brązowieją.
Jagnięcina Podhalańska
Nazwa „jagnięcina podhalańska” może być używana tylko w stosunku do mięsa i podrobów jagniąt ras: polska owca górska, polska owca górska odmiany barwnej lub cakiel podhalański, których wiek nie przekroczył 60 dni. Są to tzw. tuszki mleczne, gdyż w tym wieku jagnięta żywione są wyłącznie mlekiem matki.
Kiełbasa biała parzona wielkopolska różni się składem surowcowym od innych podobnych produktów. Jest produkowana wyłącznie ze świeżego, schłodzonego, a nie peklowanego mięsa wieprzowego. O jej jakości świadczy także duży udział mięsa wieprzowego klasy I, który wynosi 70% w ogólnej masie produkcyjnej. Charakteryzuje się szarą barwą na powierzchni i przekroju, z dopuszczalnymi nieznacznymi punktowymi różowymi przebarwieniami kawałków mięsa oraz matową, lekko wilgotną w dotyku powierzchnią. Kiełbasa ta bezpośrednio po zaparzeniu jest lekko biała, stąd pochodzi nazwa kiełbasa biała parzona wielkopolska.
Kiełbasa lisiecka to wyrób pochodzący z dwóch podkrakowskich wsi: Liszki i Czernichów. Od pierwszej z dwóch miejscowości wędlina zaczerpnęła swą nazwę. Po czym poznać lisiecką, na pierwszy rzut oka? Jest z pewnością w przekroju szersza, niż przeciętna kiełbasa, ma od 4,5 cm do 5,5 cm (średnio powyżej 5 cm). Jej skórka jest ciemna i lekko lśniąca, jak to jest w wypadku większości produktów wędzonych. Prócz tego cechuje ją duża chudość mięsa – w przekroju widać duże kawałki wieprzowej szynki, otoczone oczkami farszu.
Kiełbasa piaszczańska różni się składem surowcowym od innych kiełbas. Do jej produkcji używa się aż w 90% mięsa klasy I, podczas gdy w przypadku innych podobnych produktów wartość ta nie przekracza zazwyczaj 60%. Ponadto wytwarzana jest wyłącznie ze schłodzonego, świeżego mięsa wieprzowego (pochodzącego od świń w okresie 24-96 h po uboju). Jest kiełbasą gruborozdrobnioną przygotowywaną z mięsa wieprzowego, peklowaną na półmokro marynatą ze specjalnie przygotowanego wywaru ziołowego.
Kołacz śląski lub – zgodnie z funkcjonującą równolegle gwarową nazwą kołocz – to słodki placek, popularny na Górnym Śląsku i Śląsku Opolskim. Wyróżnia go wyborny maślany zapach oraz pracochłonna złocista posypka w typie kruszonki, przysłonięta warstwą cukru pudru. Ciasto występuje w dwóch wariantach: z nadzieniem – serowym, makowym lub jabłkowym lub bez nadzienia – wówczas przypomina w przekroju jednorodny placek drożdżowy. Zdecydowanie popularniejsze są jednak kołacze z nadzieniem, któremu zawdzięczają swoją lekko wilgotną, smakowitą konsystencję. Kołacz ma zazwyczaj wymiary ok. 40 × 60 cm – jest więc, wbrew swojej nazwie, prostokątny. Jego wysokość to ok. 3,5 cm, czyli jest odrobinę niższy niż większość podobnych wypieków. Masa ciasta z jednej blachy to ok. 5-6 kg.
Krupnioki śląskie to wędlina podrobowa, parzona, w osłonce naturalnej, o średnicy batonów 30–40 mm, długości 15–25 cm, i masie jednostkowej batonu 200–300 g. Na pierwszy rzut oka krupnioki śląskie przywodzą na myśl kaszankę. Choć podobnie jak ona, krupnioki są szarymi (niekiedy brunatnymi lub ciemnobrązowymi), okrągłymi w przekroju odkręcanymi batonami, nie należy dać się zwieść pierwszemu wrażeniu. Krupnioki śląskie różnią się od kaszanki oraz innych podobnych produktów zawartością składników pochodzenia zwierzęcego, która wynosi w nich aż 85% (w innych produktach tej kategorii udział ten wynosi 75–80%).
Pod jedną nazwą miód drahimski sprzedawanych jest pięć odmian miodów pszczelich nektarowych, pochodzących z Pojezierza Drawskiego. Jest to miód gryczany, rzepakowy, wrzosowy, lipowy oraz wielokwiatowy – wszystkie produkowane są przez pszczoły miodne podgatunków Apis mellifera carnica oraz Apis mellifera mellifera oraz krzyżówki pomiędzy nimi.
Miód kurpiowski, jak sama nazwa wskazuje, pochodzi z obszaru Kurpiów. Jest miodem wielokwiatowym, nektarowym z ewentualnym dodatkiem spadzi – przy czym udział pyłku poszczególnych roślin nie może przekroczyć 30%, a udział pyłków wszystkich roślin uprawnych (czyli np. rzepaku) nie może przekroczyć 10%. Miód może występować w dwóch postaciach: płynnej zwanej patoką i skrystalizowanej zwanej krupcem. Przed krystalizacją konsystencja miodu jest gęsta, płynna oraz lepka. Posiada barwę od jasnożółtej, słomkowej aż do brązowej z zielonkawymi refleksami. Te zielonkawe refleksy stanowią wyróżnik i oznaczają udział spadzi w miodzie. Miód kurpiowski ma intensywny aromat ze specyficznym korzennym zapachem i delikatny lekko słodki smak.
Miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich ma piękną barwę bursztynowo-herbacianą o jaśniejszych i ciemniejszych odcieniach, która zmienia się w miarę tego, jak się on krystalizuje. Przed krystalizacją bywa bursztynowy, a nawet czerwonobursztynowy, natomiast po niej nabiera głębi i staje się żółtopomarańczowy do brunatnego.
Obwarzanek krakowski jest jednym z tych produktów, których wyjątkowość polega na szlachetnej prostocie. Po pierwsze – doboru składników, gdyż wyrób powstaje z połączenia mąki pszennej (możliwe jest stosowanie do 30% mąki żytniej), tłuszczu, cukru, drożdży, soli i wody. Po drugie – smaku. Obwarzanek nie różni się wiele od zwykłego świeżo wypieczonego pieczywa, jednak zawsze chrupiąca skórka i rozpływający się w ustach miękki i lekko słodkawy miąższ czynią go wyjątkowo smacznym.
Rogal świętomarciński jest zwyczajową nazwą słodkiego pieczywa wypiekanego od ponad 150 lat w Poznaniu i kilku powiatach w Wielkopolsce. Ma on kształt półksiężyca, jest grubo posmarowany pomadą i posypany rozdrobnionymi orzechami. Waży średnio 150-250 g. Jest szeroki na ok. 10 cm i wysoki w najgrubszym miejscu na ok. 7 cm. Skórka rogala ma barwę od ciemno-złocistej do jasnobrązowej a ciasto – kremową. Jest on zrobiony z ciasta półfrancuskiego. Dobrze widoczne po przekrojeniu warstwy uzyskuje się poprzez staranne wałkowanie. Smakowite wnętrze kryje nadzienie z białego maku, cukru, okruchów, masy jajowej, margaryny, rodzynek, orzechów, owoców w syropie lub kandyzowanych: czereśni, gruszki, skórki pomarańczowej i aromatu migdałowego. To właśnie specyficzne „listkujące” ciasto oraz nadzienie z białego maku (a jest on rzadkim surowcem) z dodatkiem aromatu migdałowego czyni rogala świętomarcińskiego produktem wyjątkowym.
Ser koryciński swojski to ser dojrzewający, wyrabiany z niepasteryzowanego, pełnego mleka krowiego z dodatkiem podpuszczki oraz soli kuchennej. Ma kształt spłaszczonej kuli o średnicy do 30 cm. Wielkość sera zależy od ilości masy serowej włożonej do cedzaka (od 2,5 kg do 5 kg) i okresu dojrzewania. Ser koryciński ma specyficzny wygląd, z charakterystycznymi karbowaniami na powierzchni. Pochodzą one od cedzaków w których osącza się masę. Ser powinien być wilgotny i elastyczny z licznymi, równomiernie rozłożonymi drobnymi oczkami różnej wielkości i kształtu. Poszczególne sery różnią się od siebie okresem leżakowania.
Suska sechlońska to podsuszona i podwędzona śliwka (drylowana lub z pestką). W miejscowej gwarze „suska” znaczy tyle co suszona, a „sechlońska” pochodzi od nazwy miejscowości Sechna, leżącej w gminie Laskowa, w Małopolsce, z której wywodzi się tradycja suszenia śliwek. Wielkość suski uzależniona jest od wielkości owoców wykorzystanej odmiany śliwek i waha się od 1,5 cm do 4,5 cm – w jednym kilogramie może znajdować się od 44 do 99 sztuk. Kształt jej z kolei zależy od odmiany owoców przeznaczonych do suszenia i może być od kulisto-spłaszczonego do podłużnego.
Śliwka szydłowska
Pochodzące z gminy Szydłów śliwki szydłowskie to owoce z pestką lub bez, które poddano procesowi jednoczesnego suszenia i wędzenia dymem oraz gorącym powietrzem. Do produkcji śliwki szydłowskiej wykorzystuje się jedynie dojrzałe, zdrowe owoce różnych odmian śliwy domowej (np. tradycyjne Damachy). Śliwka szydłowska charakteryzuje się jednolitą, elastyczną konsystencją miąższu i ma bardzo intensywny, specyficzny smak i zapach wędzenia. Jej skórka powinna być silnie pomarszczona, ale błyszcząca.
Truskawka kaszubska
Nigdzie tak się nie udają truskawki, jak w województwie pomorskim, a ściśle – na Kaszubach. Dojrzewająca na słonecznych stokach wzgórz morenowych, w otoczeniu jezior i lasów sosnowych, muskana wiatrem od morza – truskawka kaszubska/ kaszëbskô malëna jest bardziej aromatyczna, niż owoce innych odmian i z innych regionów.
Wielkopolski ser smażony robi się z twarogu. Cały proces, od pozyskania mleka do produktu końcowego nie powinien przekraczać 6-7 dni. Najpierw mleko jest odtłuszczane, następnie podgrzewane, schładzane i zaprawiane zakwasem z pasteryzowanego mleka i paciorkowców mlekowych. Pod jego wpływem ulega ukwaszeniu i powstaje skrzep.
Historia wytwarzania podpiwka kujawskiego sięga 1816 r., kiedy bracia Bohmowie założyli fabrykę na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. To właśnie w tej fabryce stworzono mieszankę jęczmienia i cykorii z dodatkiem chmielu (mieszanka suszu) wraz z recepturą, na podstawie której konsumenci sporządzali napój orzeźwiający w domach. Początkowo napój miał być gotowy po trzech dniach od momentu przyrządzenia.