Obwarzanek krakowski
Obwarzanek krakowski jest jednym z tych produktów, których wyjątkowość polega na szlachetnej prostocie. Po pierwsze – doboru składników, gdyż wyrób powstaje z połączenia mąki pszennej (możliwe jest stosowanie do 30% mąki żytniej), tłuszczu, cukru, drożdży, soli i wody. Po drugie – smaku. Obwarzanek nie różni się wiele od zwykłego świeżo wypieczonego pieczywa, jednak zawsze chrupiąca skórka i rozpływający się w ustach miękki i lekko słodkawy miąższ czynią go wyjątkowo smacznym.
Wyrób obwarzanków przebiega w kilku etapach. Ciasto wyrabia się krótko (latem – kilka minut, zimą – godzinę) i pozostawia do wyrośnięcia, a następnie dzieli na małe kawałki, formuje w podłużne walce, tzw. sulki, które skręca się ze sobą po 2-3 sztuki i zamyka w pierścień. Uformowane obwarzanki o średnicy kilkunastu centymetrów (12-17 cm) są ponownie odstawione do wyrośnięcia (podgarowania), po czym zanurza się je na chwilę we wrzątku i obgotowuje – czyli obwarza – stąd ich nazwa – dopóki nie wypłyną na powierzchnię. Następnie, po osączeniu, dekoruje się je makiem, solą, sezamem lub innymi posypkami i piecze do zrumienienia, tak by uzyskały kolor od jasnozłocistego do jasnobrązowego. Obwarzanek najsmaczniejszy jest przez parę godzin po wypieku, dlatego do sprzedaży trafia jeszcze ciepły. Później bowiem szybko traci swoje unikalne walory smakowe – po prostu czerstwieje. Nie należy go też, bezpośrednio po wypieczeniu, zamykać w szczelnej torebce, gdyż przestaje być chrupki.
O silnym związku z Krakowem świadczy wiele zachowanych dokumentów, z których najstarsze to XIV-wieczne rachunki dworu Władysława Jagiełły i Jadwigi, w których 2 marca 1394 roku zapisano: Dla królowej pani pro circulis obrzanky 1 grosz. Kolejny, późniejszy o sto lat dokument to przywilej Jana Olbrachta nadany krakowskim piekarzom – obwarzanek jest w nim wymieniony po łacinie: circinellos. Początkowo obwarzanki mogły być wypiekane wyłącznie przez piekarzy wyznaczonych przez cech i tylko w okresie wielkiego postu. Z czasem zaczęto losować nazwiska osób, które mogły w danym okresie zajmować się wypiekiem obwarzanków, przy czym ciekawostką jest, że swoją kolejkę można było odsprzedać. Obwarzankami handlowano z tzw. jatek piekarskich, natomiast od XIX do połowy XX w. sprzedawano je na ulicy prosto z wiklinowych koszy. I dzisiaj niemal cała produkcja trafia na uliczne ruchome stoiska – tzw. wózki. Wprost trudno sobie wyobrazić spacer po Rynku Głównym w Krakowie bez obwarzanka w garści! Szacuje się, że każdego powszedniego dnia sprzedaje się tam do 150 tysięcy sztuk. Obwarzanek jest także ważnym elementem obchodzonego od dziesięciu lat święta chleba. Samodzielne lepienie i wypiek obwarzanków stanowi jedną z atrakcji tej imprezy, szczególnie dla dzieci.
Od 30 października 2010 r. obwarzanek krakowski wpisany jest do rejestru jako Chronione Oznaczenie Geograficzne. Znakiem tym mogą być opatrzone tylko obwarzanki wypiekane w granicach administracyjnych miasta Krakowa i powiatów krakowskiego oraz wielickiego.
Region: małopolskie
