Jabłka grójeckie
Termin „jabłka grójeckie” odnosi się do 27 odmian (i ich pochodnych) wywodzących się z tzw. regionu grójeckiego. Jednak pod tą nazwą mogą być sprzedawane wyłącznie jabłka klasy extra i klasy I oraz owoce spełniające minimalne wymagania dotyczące wybarwienia, wielkości i jędrności miąższu – przy czym wartość tych parametrów dla każdej odmiany ustalona jest osobno. Wszystkie jabłka grójeckie charakteryzuje specyficzna kwasowość, średnio wyższa o 5% niż u jabłek tej samej odmiany, pochodzących z innych regionów. Inna wyróżniająca cecha tych owoców, to bardzo mocny rumieniec, wynikający z wyższej – również średnio o 5% – zawartości barwników pod skórką (głównie antocyjanów i karotenoidów).
Swoje zalety jabłka grójeckie zawdzięczają warunkom klimatycznym oraz glebowym terenów, z których pochodzą. Obszary te wchodzą bowiem w skład Niziny Środkowomazowieckiej oraz Niziny Południowomazowieckiej, gdzie panuje szczególny mikroklimat, odznaczający się niskimi temperaturami w nocy, w okresie poprzedzającym zbiór owoców. Nie pozostaje on, oczywiście, bez wpływu na szczególny, wyrazisty smak jabłek. Także gleby bielicowe i pseudobielicowe charakterystyczne dla okolic Grójca, idealnie sprawdzają się właśnie w uprawie jabłoni.
Do tego wszystkiego należy dodać szczególny sposób uprawy. Każde stanowisko pod założenie sadu jest wcześniej badane – także pod kątem jakości gleby i, w razie ewentualnych deficytów, odpowiednio przygotowywane (stosowane są wyłącznie nawozy zielone lub obornik). Drzewka przycina się i prześwietla zaraz na początku okresu wegetacyjnego (chodzi o to, aby uzyskać pożądany dla danej odmiany typ korony i przerzedzić gałęzie tak, by słońce docierało do każdego jabłka). Każda roślina obserwowana jest, rzec by można, indywidualnie i w razie braku jakiegoś składnika mineralnego, słabego kwitnienia czy owocowania, zasilana dolistnie, odpowiednim preparatem. Jest to jednak zabieg przebiegający pod szczególnym nadzorem, podobnie jak usuwanie chorób, chwastów i szkodników. Środki chemiczne stosowane są w absolutnej ostateczności i dopiero wtedy, gdy metody mechaniczne okażą się mało skuteczne. Jednak i wówczas rolnicy sięgają po preparaty jak najmniej uciążliwe dla środowiska naturalnego i wycelowane wyłącznie w konkretnego szkodnika.
Tak wysoki poziom sadownictwa rozwijał się w okolicach Grójca od stuleci. Nie bez powodu tereny te nazwano „największym sadem Europy”. Za jego założycielkę można uznać królową Bonę, która w XVI wieku otrzymała w tej części kraju ogromne połacie ziemi i postanowiła przeznaczyć je na królewską plantację drzew owocowych, w szczególności jabłoni. Sprawę przypieczętował stosownymi dekretami jej królewski syn, Zygmut II August i przez kolejne stulecia jabłka z okolic Grójca lądowały na królewskim stole.
Wielkie zasługi dla rozwoju sadownictwa w XIX w. poczynili także duchowni Roch Wójcicki z Belska, nieznany z imienia ksiądz Niedźwiedzki z Łęczeszyc, Stefan Roguski z Goszczyna oraz Edward Kawiński z Konar. W księżowskich sadach propagowano nowoczesne metody uprawy jabłoni i przechowywania jabłek, które pięknie rozwinął na początku XX wieku Jan Cieślak z Podgórzyc. W 1918 roku wybudował on pierwszą w Polsce przechowywalnię owoców.
Kolejny skok rozwojowy, którego symbolem stał się twórca nowoczesnego sadownictwa, profesor Szczepan Pieniążek, nastąpił po II Wojnie Światowej. Z inicjatywy profesora powstał Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, w którym rozwijana jest wiedza na temat optymalnej i zrównoważonej uprawy drzew owocowych. Wychowanek profesora, Eligiusz Gajewski założył w Nowej Wsi Zakład Doświadczalny Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa, który prowadził własne wzorcowe gospodarstwo, stanowiące dla grójeckich sadowników nieocenione źródło wiedzy o najnowszych metodach uprawy jabłoni.
Choć herb Grójca to trzy blankowane baszty, mogłaby nim być kwitnąca gałązka jabłoni – tak ważne miejsce sadownictwo odgrywa w życiu jego mieszkańców. Od wielu lat pod koniec maja obchodzi się tu Święto Kwitnących Jabłoni, podczas którego można kupić sadzonki najsmaczniejszych odmian. 5 października 2011 r. jabłka grójeckie zostały wpisane do unijnego rejestru jako Chronione Oznaczenie Geograficzne. Ochroną objęto 27 odmian i ich pochodne, w tym m. in. Gala, Gloster, Idared, Lobo, Ligol, uprawianych na ściśle wyznaczonym obszarze. W województwie mazowieckim jest to 21 gmin, w łódzkim 5 gmin. Gminy o największej koncentracji upraw to: Błędów, Belsk Duży, Grójec, Warka (do 70% upraw). Producenci jabłek zobowiązani są do przestrzegania zasad Integrowanej Produkcji (IP) lub specyfikacji GLOBALGAP czyli systemu bezpieczeństwa żywności w rolnictwie, od przygotowania stanowiska do pakowania i etykietowania.
Region: mazowieckie
